ΜΕΛΙΝΑ Η ΕΛΛΗΝΙΔΑ ΘΕΑ

Στις 6 Μαρτίου 1994 "έφυγε" η Μελίνα Μερκούρη...

        Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 18 Οκτωβρίου 1922. Σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, απ' όπου αποφοίτησε το 1944. Σε ηλικία 16 ετών, παντρεύτηκε τον Πάνο Χαροκόπο. Το 1949, έκανε την πρώτη της πρωταγωνιστική εμφάνιση, στο Θέατρο Τέχνης, με το έργο "Λεωφορείον ο Πόθος". Το 1951 πήγε στο Παρίσι, όπου εγκαινίασε τη διεθνή της καριέρα. Το 1953, βραβεύτηκε με το έπαθλο Μαρίκας Κοτοπούλη και πρωταγωνίστησε στο Θέατρο ΡΕΞ, ενώ συνεργάστηκε με τους θιάσους Κατερίνας, Κουν και Χατζίκου.

Το 1957, γνωρίστηκε με το σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν, στην ταινία "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται". Το 1960, κέρδισε το βραβείο ερμηνείας στο Φεστιβάλ των Καννών, για το ρόλο της στην ταινία Ποτέ την Κυριακή καθώς και υποψηφιότητα για το Όσκαε Α' γυναικείου ρόλου. Το 1961, ανέβασε με το Θέατρο Τέχνης το έργο "Το γλυκό πουλί της νιότης". Το 1966, παντρεύτηκε τον Ζυλ Ντασέν. Το 1967, μετά το πραξικόπημα, αυτοεξορίστηκε και έκανε το δικό της αγώνα κατά της χούντας, στρατεύοντας το ταλέντο και το όνομά της. Έπαιξε στο "Μπρόντγουεϊ, ενώ η δικτατορία της αφαίρεσε την ελληνική ιθαγένεια.

Σταθμός της κινηματογραφικής της καριέρας, υπήρξαν οι ρόλοι της στις ταινίες: Στέλλα και Ποτέ την Κυριακή.

Το 1974, επέστρεψε στην Ελλάδα και ξεκίνησε μια νέα καριέρα, ως πολιτικός. Ταυτόχρονα έκανε κάποιες έκτακτες εμφανίσεις στο θέατρο ("Μήδεια", "'Οπερα της πεντάρας", "Το γλυκό πουλί της νιότης", "Ορέστεια" κ.ά.).

Το 1977, εκλέχτηκε για πρώτη φορά Βουλευτής Πειραιά με το ΠΑΣΟΚ. Το 1981, ανέλαβε Υπουργός Πολιτισμού και ξεκίνησε ένα μεγάλο αγώνα, για την επιστροφή των Ελγινείων Μαρμάρων στον Παρθενώνα. Τον Οκτώβριο του 1993, επέστρεψε στο Υπουργείο Πολιτισμού. Πέθανε στις 6 Μαρτίου 1994.

Έργα που συμμετείχε

Ποτέ την Κυριακή

Υποψήφιο για πέντε Όσκαρ, ανάμεσα στα οποία Α' Γυναικείου Ρόλου, Σκηνοθεσίας και Σεναρίου, το "Ποτέ την Κυριακή" είναι η ταινία που χάρισε στο Μάνο Χατζιδάκι το Όσκαρ Τραγουδιού (για πρώτη φορά πήγαινε το Όσκαρ σε τραγούδι με ξενόγλωσσο στίχο), στη Μελίνα Μερκούρη το Βραβείο Γυναικείας Ερμηνείας στο Φεστιβάλ Κανών και ταξίδεψε το ελληνικό κέφι στα πέρατα του κόσμου.

Στέλλα

Η εκπληκτική ερμηνεία της Μελίνας Μερκούρη ανάγει τη "Στέλλα" σε σύμβολο ελευθερίας και ανεξαρτησίας τόσο βαθιά ελληνικό, που ακόμα και σήμερα προκαλεί συγκίνηση, ενώ η αξέχαστη ατάκα του Μίλτου "Στέλλα, κρατάω μαχαίρι", ανήκει στην ανθολογία του ελληνικού κινηματογράφου.

Topkapi

Τα παραμυθένια πλάνα του Ζιλ Ντασέν, η βραβευμένη με Όσκαρ Β' Ανδρικού Ρόλου ερμηνεία του Πίτερ Ουστίνοφ και η υπέροχη μουσική του Μάνου Χατζηδάκι σε μια ταινία της οποίας το σενάριο προτάθηκε για βράβευση από την αμερικανική ένωση σεναριογράφων

Αποχαιρετισμός

Η 6η Μαρτίου 1994 έμοιαζε μια μέρα σαν όλες τις άλλες, ήσυχη και άξια λήθης. Μέχρι τη στιγμή που μάθαμε πως στην πρωτεύουσα του πλανήτη, στο δωμάτιο ενός νοσοκομείου έκλεισε για τελευταία φορά τα μεγάλα μάτια της η «τελευταία ελληνίδα θεά» και πάψαμε να πιστεύουμε στα παραμύθια. Η Μελίνα Μερκούρη, δεν υπήρχε πια κι εμείς αισθανθήκαμε μεμιάς μόνοι και ...άσχημοι.

Η κηδεία της δεν είχε προηγούμενο και εξακολουθεί να αποτελεί ανεπανάληπτο για τη χρονικά της Ελλάδας. Οι ορδές του κόσμου που συνέρρεαν αυθόρμητα στο Α Νεκροταφείο ένοιωθαν ότι αποχαιρετούν δικό τους άνθρωπο και την έλεγαν σαν αδερφή και μάνα. Τα νέα παιδιά έτρεξαν να ακουμπήσουν το φέρετρο για να τη χαιρετήσουν από κοντά , να της ευχηθούν καλό ταξίδι, οι Γάλλοι , συντριμμένοι, γιατί θεωρούσαν και δικιά τους τη Μελίνα, άρχισαν τα εκτενή αφιερώματα σε εφημερίδες και τηλεόραση και στέλνουν τον προσωπικό φίλο της και πρώην Υπουργό Πολιτισμού Γαλλίας Jacques Lang να παραστεί στην τελετή. Στο Broadway, θέατρα και καταστήματα παραμένουν κλειστά σε ένδειξη πένθους. Οι αγαπημένοι της, o Dassin, η Δέσπω Διαμαντίδου, οι συνεργάτες της, νοιώθουν ανήμποροι από αυτό το χτύπημα. Τα λόγια είναι τόσο πολυφορεμένα αλλά πραγματικά είμαστε πιο φτωχοί χωρίς τη Μελίνα...

ΜΙΚΡΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Η Μαρία Αμαλία Μερκούρη γεννήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1920 (ναι, κάτω από το ζώδιο του Ζυγού) και ήταν εγγονή και μεγάλη αδυναμία του Σπυρίδωνα Μερκούρη, ενός από τους σημαντικότερους δημάρχους των Αθηνών. Μεγάλο κομμάτι του χαρακτήρα της, η Μελίνα, το χρωστούσε σε αυτόν τον άνθρωπο που τόσο θαύμαζε και αγαπούσε.
Τα πρώτα σημάδια ότι ένα άστρο έχει γεννηθεί κάνουν την εμφάνισή τους νωρίς, με τον φακό να λατρεύει το πρόσωπο της από την πρώιμη παιδική ηλικία. Η γοητεία της έκδηλη και από αυτές που δεν φυλακίζονται, ο χαρακτήρας της, ατίθασος αλλά και ντρόμπρος, η ψυχή της ονειροπόλα.

Η Μελίνα ήξερε ότι θα γινόταν ηθοποιός από πολύ μικρή, ήταν γραμμένο στο DNA της. Το ότι θα γινόταν η ελληνίδα Πασιονάρια, μπορεί να μην το είχε αντιληφθεί τότε, αλλά ήταν κι αυτό γραμμένο στο DNA της.

Το 1938 -αμέσως μετά την αποφοίτησή της από το σχολείο δηλαδή- γίνεται δεκτή στη Δραματική Σχολή του Εθνικού (τότε Βασιλικού) Θεάτρου.
Το χειμώνα του 1939, περισσότερο για να ξεφύγει από το αυστηρό αστικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει, παντρεύεται τον κατά πολύ μεγαλύτερό της, Παναγή Χαροκόπο και συνεχίζει απρόσκοπτη τις σπουδές της στη σχολή.

Πρωτοπατάει στο σανίδι με το θίασο του Γιώργου Παππά (με τον οποίο υπήρξε σφόδρα ερωτευμένη) και του Αντώνη Γιαννίδη στο έργο «Το μονοπάτι της Λευτεριάς» του Αλέξη Σολωμού.

Ο πραγματικός σταθμός στην καριέρα της όμως έρχεται το 1949 όταν με το ιερό τέρας του ελληνικού θεάτρου Κάρολο Κουν ανεβάζουν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το έργο για το οποίο παραμιλάει η Αμερική από το 1947 : Τεννεσί Ουίλιαμς «Λεωφορείο ο Πόθος». Η Μελίνα γίνεται η πρώτη (και αξεπέραστη μέχρι την ερμηνεία της Έλλης Λαμπέτη) Μπλανς ντυ Μπουά της αθηναϊκής σκηνής ταράζοντας για τα καλά τα νερά του ελληνικού θεάτρου.

Ένα χρόνο αργότερα Ελλάδα και Γαλλία έρχονται σε σύγκρουση για τα μάτια της Μελίνας. Ο θίασος Μαρίκας Κοτοπούλη τη θέλει εδώ, οι Γάλλοι και ο θεατρικός συγγραφέας Marcel Achard την θέλουν εκεί και της υπόσχονται διεθνή καριέρα. Η μάχη λήγει με την Γαλλία προσωρινό νικητή.

Προσωρινό γιατί αυτός που θα κερδίσει τελικά θα είναι ένας νεαρός Κύπριος σκηνοθέτης με το όνομα Μιχάλης Κακκογιάννης. Ο Κακκογιάννης όταν ακούει την πρώτη ανάγνωση του «Η Στέλλα με τα κόκκινα γάντια» που έγραψε ο Ιάκωβος Καμπανέλλης κεραυνοβολημένος από την προσωπικότητα της Μελίνας, «βλέπει» ήδη την ταινία-σταθμό για την Ελλάδα και για εκείνη. Η Μελίνα στην αρχή διστάζει, δεν ξέρει αν κάνει για κινηματογράφο. Οι αντιστάσεις κάμπτονται και γεννιέται ο ταινία-σταθμός και ο ρόλος –σύμβολο για τα παγκόσμια κινηματογραφικά χρονικά.
Το 1955 η Μελίνα είναι υποψήφια για το Χρυσό Φοίνικα γυναικείας ερμηνείας στο φεστιβάλ των Καννών. Αν και φαβορί, δεν παίρνει τελικά το βραβείο εκείνη τη χρονιά.
Το βράδυ της απονομής κι ενώ εκείνη προσπαθεί να κρύψει τα δάκρυα οργής και απογοήτευσης στα μάτια της, ένας άντρας πηδάει πάνω από τα καθίσματα για να βρεθεί κοντά της. Ο Μιχάλης Κακογιάννης τους συστήνει. Είναι ο Jules Dassin.
Γυρνώντας στην Ελλάδα η Μελίνα δηλώνει: «Είμαι τρελά ερωτευμένη».

Πέντε χρόνια αργότερα, οι Κάννες είναι εντελώς ανίσχυρες στον τυφώνα που ονομάζεται «Ποτέ την Κυριακή», στην Μελίνα και στη μουσική του Μάνου Χατζιδάκη. Η Μελίνα κερδίζει εξ ημισείας το βραβείο με την Ζαν Μορώ και ακολουθεί το θρυλικό πάρτι για το οποίο ακόμα μιλάνε στη Γαλλία, όπου όλοι οι άνθρωποι του φεστιβάλ χόρευαν μέχρι πρωίας, προσπαθώντας να ακολουθήσουν τα βήματα της Μελίνας στο συρτάκι.

Το Illya Darling πηγαίνει Broadway με τεράστια επιτυχία και προπωλημένα όλα τα εισιτήρια.

Η δικτατορία βρίσκει την Μελίνα στο εξωτερικό και ξυπνάει μέσα της το πολιτικό oν. Η θεατρίνα παραμερίζει, αναλαμβάνει η Πασιονάρια.

Η Μελίνα οργανώνει συγκεντρώσεις, ομιλίες, πορείες, χρησιμοποιεί όσα μέσα πίεσης και γνωριμίες μπορεί, για να αφυπνίσει την παγκόσμια κοινή γνώμη σχετικά με το τι συμβαίνει στην Ελλάδα των συνταγματαρχών.
Οι χουντικοί δεν μπορούν να το δεχθούν αυτό. Η περιουσία της δημεύεται και της αφαιρείται η υπηκοότητα.

«Εγώ γεννήθηκα Ελληνίδα και θα πεθάνω Ελληνίδα. Ο κ. Πατακός γεννήθηκε δικτάτορας και θα πεθάνει δικτάτορας.» είναι η απάντηση της Μελίνας.

Με την πτώση της χούντας, η Μελίνα, επιστρέφει στην Ελλάδα και μαζί με τα μέλη του ΠΑΚ και τον Ανδρέα Παπανδρέου ιδρύουν το ΠΑΣΟΚ. Κατεβαίνει υποψήφια στην Β περιφέρεια Πειραιώς, το 1974 αλλά δεν καταφέρνει να εκλεγεί. Το 1977, εκλέγεται και μετά την νίκη του ΠΑΣΟΚ στις βουλευτικές εκλογές του 1981 διορίζεται Υπουργός Πολιτισμού, θέση που κατέχει έως το 1989 και από το 1993-1994. Από τη θέση αυτή είχε την ευκαιρία να ξεκινήσει το θεσμό της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης, το θεσμό των ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ, φέρνοντας το θέατρο κοντύτερα στις επαρχίες της Ελλάδας αλλά και φυσικά τον αγώνα για την επιστροφή των κλεμμένων από το λόρδο Έλγιν μαρμάρων του Παρθενώνα.

Η Μελίνα ως πολιτικός είχε τολμηρά οράματα και δεν δίσταζε να συγκρούεται ακόμα και με τα μέλη του ΠΑΣΟΚ για τις ιδέες της. Το όνειρό της ήταν να ενισχύσει τη διδασκαλία του πολιτισμού από τα πρώτα χρόνια του σχολείου αλλά τα όνειρά της σταμάτησαν απότομα όταν κλήθηκε να μονομαχήσει με τον καρκίνο.

Στη μνήμη της ο σύντροφός της Jules Dassin ξεκίνησε το Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη για να πραγματοποιηθεί κάποια στιγμή το όνειρό της για επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα.

ΣΧΟΛΙΟ

Η Μελίνα μας λείπει πραγματικά. Σήμερα ήταν όσο ποτέ αναγκαία η παρουσία της. Σήμερα η Μελίνα μας θα γύριζε όλο τον κόσμο για να υπερασπισθεί την πατρίδα μας, πολεμώντας στους υβριστές.

Μας λείπει η Μελίνα μας.

Μας λείπουν το πάθος της, τα οράματά της, η ορμή της, ο "τσαμπουκάς" της.

Όσα χρόνια κι αν περάσουν η Μελίνα μας θα είναι πάντα στην καρδιά μας.

Τι άλλο να πω; 

Μόνο τούτο: Μελίνα μας με την ζωή σου μας σημάδεψες, με τον θάνατό σου μας έκανε πιο φτωχούς.