21 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967: ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΜΕ.

Με την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς, άρχισε εμφύλιος πόλεμος (1945-1949) μεταξύ των δυνάμεων του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ και του εθνικού στρατού, που είχε την άμεση υποστήριξη των Άγγλων και Αμερικανών. Με την ήττα των κομμουνιστών, άρχισε να συντηρείται από τις ελληνικές κυβερνήσεις κλίμα τρομοκρατίας και κατάστασης έκτακτης ανάγκης, δήθεν για τυχόν κομμουνιστική επανάσταση.

Οι κυβερνήσεις του Αλέξανδρου Παπάγου και Κωνσταντίνου Καραμανλή χρησιμοποιούσαν το στρατό ως όργανο τρομοκρατίας, και έκαναν αντικομουνιστική προπαγάνδα. Μέσα στο στρατό υπήρχε παράνομη οργάνωση αξιωματικών, με το όνομα ΙΔΕΑ, που είχε πρόγραμμα πραξικοπήματος.

Μέσα στον ΙΔΕΑ, δρούσε ο αξιωματικός Γεώργιος Παπαδόπουλος, ως υφιστάμενος του στρατηγού Νάτσινα. Οι μηχανισμοί αυτοί, ενεργοποιήθηκαν, ή μάλλον πήραν την εντολή να ενεργοποιηθούν, από τον Τζον Μόρι, πράκτορα της CIA στην Αθήνα, κατ΄ αρχήν για την ανατροπή της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου, στη συνέχεια όπως με κύριο στόχο την επιβολή πραξικοπηματικής κυβέρνησης, αποτελούμενης μόνο από στρατιωτικούς.

Τον Ιούλιο του 1965 σημειώθηκε σοβαρό ρήγμα στις τάξεις του κυβερνώντος κόμματος ΕΝΩΣΗ ΚΕΝΤΡΟΥ, γνωστό στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας με τον όρο Αποστασία του 1965 ή Ιουλιανά. Αφορμή υπήρξε η απόφαση του Γεωργίου Παπανδρέου να αντικαταστήσει τον Πέτρο Γαρουφαλιά από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και η άρνηση του τότε Βασιλιά Κωνσταντίνου Β΄ (Γλυξμπουργκ) να υπογράψει το σχετικό διάταγμα, αν ο διάδοχος του Γαρουφαλιά δεν απολάμβανε της απόλυτης εμπιστοσύνης του. Ο Γ. Παπανδρέου αναγκάστηκε από τον Κωνσταντίνο να παραιτηθεί στις 15 Ιουλίου 1965. Από εκείνη την ημέρα και μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου του 1966, ο Κωνσταντίνος προσπάθησε να σχηματίσει κυβερνήσεις με τη συμμετοχή κατά διαστήματα 48 βουλευτών της παράταξης Ένωση Κέντρου (αποστατών) που εγκατέλειψαν τον Γεώργιο Παπανδρέου. Ο όρος "Αποστασία" προήλθε από τον χαρακτηρισμό αποστάτες που αποδόθηκε στους βουλευτές της Ένωσης Κέντρου που, υπό την προτροπή του επίσης βουλευτή της Ένωσης Κέντρου Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, πήραν μέρος ή έδωσαν ψήφο εμπιστοσύνης στις κυβερνήσεις της περιόδου αυτής. Ο Κωνσταντίνος αρχικά διόρισε πρωθυπουργό τον Γεώργιο Αθανασιάδη - Νόβα με υπουργούς αποστάτες βουλευτές την Ένωσης Κέντρου. Η νέα κυβέρνηση όμως δεν είχε πλειοψηφία στην Βουλή, οπότε σχηματίστηκε άλλη κυβέρνηση υπό τον Ηλία Τσιριμώκο. Όλη η περίοδος που ακολούθησε την αποπομπή της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου χαρακτηρίζεται γενικότερα ως περίοδος πολιτικής ανωμαλίας Στις 21 Απριλίου του 1967 και ενώ είχαν προκηρυχθεί εκλογές για τις 28 Μάη, αξιωματικοί του στρατού, υπό την ηγεσία του συνταγματάρχη Γεωργίου Παπαδόπουλου, και συμμετοχή του ταξίαρχου Στυλιανού Παττακού και του συνταγματάρχη Νικολάου Μακαρέζου κατέλαβαν την εξουσία με πραξικόπημα. Έχοντας εξασφαλίσει περίπου 100 τεθωρακισμένα στην περιοχή της πρωτεύουσας, οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου και κατέλαβαν αρχικά το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Στη συνέχεια έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο έκτακτης ανάγκης του ΝΑΤΟ με κωδικό Σχέδιο "προμηθεύς", με αποτέλεσμα να κινητοποιηθούν όλες οι στρατιωτικές μονάδες της Αττικής. Το συγκεκριμένο σχέδιο προορίζονταν για την αναγκαστική ανάληψη εξουσίας από το στρατό με σκοπό την εξουδετέρωση "κομμουνιστικής εξέγερσης", σε περίπτωση που "εισέβαλλαν στην Ελλάδα δυνάμεις του Σοβιετικού Στρατού". Ο έμπιστος του βασιλιά αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού στρατηγός Γ. Σπαντιδάκης, αντικαταστάθηκε από τον Οδυσσέα Αγγελή. Ο Αγγελής κάνοντας χρήση του νέου του αξιώματος έδωσε εντολή στο Γ' Σώμα Στρατού στη Θεσσαλονίκη να εφαρμόσει το "Σχέδιο Προμηθεύς" σε όλη τη χώρα. Η μοναδική προσπάθεια για να αντιμετωπιστεί εγκαίρως το πραξικόπημα ήταν από την πλευρά κυρίως του υπουργού Δημόσιας Τάξης Γεωργίου Ράλλη ο οποίος προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον ταξίαρχο Ορέστη Βελίδη για να κινητοποιήσει το Γ' Σώμα Στρατού (Θεσσαλονίκη). Δεν πρόλαβε, αφού το σχέδιο Προμηθεύς είχε ήδη τεθεί σε εφαρμογή με αποτέλεσμα ο ταξίαρχος Βιδάλης να αγνοήσει το σήμα του Ράλλη. Η νέα, χουντική, κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Κόλλια και υπουργό Εθνικής Αμύνης τον μέχρι εκείνη την ημέρα αρχηγό ΓΕΣ Γ. Σπαντιδάκη ορκίστηκε την ίδια ημέρα από τον Κωνσταντίνο. Ο Κωνσταντίνος, αν και είχε αρχικά κάποιες αντιρρήσεις στην αρχή, ωστόσο γρήγορα δέχθηκε τα αιτήματα των πραξικοπηματιών. Οι συλλήψεις άρχισαν την ίδια ημέρα. Όλοι οι πολιτικοί, με προεξάρχοντα τον Γεώργιο Παπανδρέου, συνελήφθησαν, αλλά το ίδιο συνέβαινε και με τους απλούς πολίτες. Δέκα ημέρες αργότερα η Χούντα ανακοίνωσε ότι οι συλληφθέντες ανέρχονταν σε 6.509 άτομα, αλλά ανεπίσημες πληροφορίες ανέβαζαν τον αριθμό των συλληφθέντων σε αρκετές χιλιάδες άτομα. Την πρώτη κιόλας μέρα του πραξικοπήματος, τα όργανα της Χούντας δολοφονούν στον Ιππόδρομο της Αθήνας, όπου κρατούνταν όμηροι της δικτατορίας, το στέλεχος της ΕΔΑ Παναγιώτη Ελή, ενώ στις 22 Μαΐου δολοφονείται ο γνωστός από την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ δικηγόρος Νικηφόρος Μανδηλαράς.

Σ' αυτήν την περίοδο που όλα "τα 'σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά", μπορούμε να ξεχωρίσουμε κάποια ιδιαίτερα γεγονότα. Τον Αύγουστο του 1968 ο Αλέκος Παναγούλης προσπαθεί να δολοφονήσει τον Παπαδόπουλο με εκρηκτικό μηχανισμό, και μόνο η ισχυρή παγκόσμια κατακραυγή απέτρεψε την θανατική του καταδίκη από τους δικαστές φερέφωνα της δικτατορίας. Λίγους μήνες αργότερα, τον Νοέμβρη του 1968, έλαβε χώρα μια από τις πρώτες μορφές μαζικής αντίστασης στη Χούντα: οι 500.000 Αθηναίοι που πήγαν στην κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου, φώναζαν συνθήματα ενάντια στη Χούντα, τραγουδούσαν τον Εθνικό Ύμνο και το Κρητικό παραδοσιακό τραγούδι "Πότε Θα Κάνει Ξαστεριά".

Πολύ σημαντικό ήταν και το Κίνημα του Ναυτικού. Δεκάδες αξιωματικοί του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού σχεδίαζαν να ανατρέψουν την Χούντα με τα όπλα από το 1968. Στα επόμενα χρόνια μυήθηκαν και άλλοι. Η στάση θα γινόταν στις 22 Μαΐου 1973 αλλά φόβοι και δισταγμοί οδήγησαν σε αναβολή. Τα σχέδιά τους έγιναν γνωστά στη Χούντα και έγιναν πολλές συλλήψεις και βασανιστήρια στα ΕΑΤ-ΕΣΑ. Το αντιτορπιλικό Βέλος ακολούθησε το αρχικό εναλλακτικό σχέδιο που υπήρχε για περίπτωση αποτυχίας, και κατέπλευσε στην Ιταλία. Πλήθυναν έτσι οι φωνές στο εξωτερικό που υποστήριζαν τον αγώνα για μια ελεύθερη δημοκρατική Ελλάδα, χωρίς όμως κάποια χειροπιαστή βοήθεια.

Η καταπίεση, ο αυταρχισμός και η έλλειψη δημοκρατίας και ελευθερίας έκαναν ένα μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού να αρχίσει να νιώθει ότι δεν πάει άλλο. Η Χούντα προχώρησε σε κάποιες κινήσεις "νομιμοποίησης" του καθεστώτος και δήθεν "εκδημοκρατισμού' σε μια προσπάθεια να προλάβει τις εξελίξεις, καθώς από το 1971 οι εκδηλώσεις ενάντια στην δικτατορία είχαν αρχίσει να αποκτούν εύρος. Μέσα του 1973 δόθηκε αμνηστεία σε εξόριστους και πολιτικούς κρατούμενους και τον Οκτώβρη διορίζεται πρωθυπουργός ο Μαρκεζίνης. Παράλληλα αυξάνονται οι απεργίες και οι χουντικοί επεμβαίνουν, όλο και πιο προκλητικά, στον πανεπιστημιακό χώρο. Τόσο αυτές οι παρεμβάσεις όσο και ο "εκδημοκρατισμός" συντέλεσαν μάλλον στην όξυνση του κλίματος, παρά στον έλεγχο των λαϊκών εκφράσεων αντίδρασης. Η αντιδικτατορική πάλη αυξάνεται και παίρνει και νέες μορφές.

Οι φοιτητές ξεκίνησαν πιο δυναμικά το 1973. Οι φοιτητές του Πολυτεχνείου διαμαρτύρονταν με συνεχιζόμενες αποχές και αιτήματα για την παιδεία. Η προσπάθεια της Συγκλήτου να τους ελέγξει με κλείσιμο του Πολυτεχνείου, τους οδήγησε σε διαδηλώσεις στη Νομική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Διαδηλώσεις γίνονται επίσης στην Θεσσαλονίκη και σε άλλες μεγάλες πόλεις.

Η Χούντα δημοσιεύει τον Φεβρουάριου του 1973 νόμο, σύμφωνα με τον οποίο ο υπουργός Άμυνας μπορεί να παύει τις αναβολές των φοιτητών που συμμετέχουν στην αποχή και στις κινητοποιήσεις και στρατεύεται ένας αριθμός φοιτητών. Στα μέσα του Φλεβάρη γίνονται οι πρώτες, δοκιμαστικές, καταλήψεις στην Νομική Αθηνών και τέλη του μηνός συλλαμβάνονται φοιτητές για αντιδικτατορικές εκδηλώσεις και συνθήματα κατά την κηδεία της Κατίνας Παξινού. Τον Μάρτιο καταλαμβάνεται πάλι η Νομική και, μετά από αίτηση της Συγκλήτου, εισβάλει η αστυνομία και συλλαμβάνει πολλούς φοιτητές.

Στις 21 Απριλίου, ημέρα-επέτειο για το δικτατορικό καθεστώς, οι φοιτητές κάνουν διαδήλωση στην Αθήνα με συνθήματα ενάντια στη Χούντα. Τον Μάιο το σημαντικότερο γεγονός ήταν το Κίνημα του Ναυτικού που αναφέραμε παραπάνω. Ο Ιούλιος είναι ο μήνας που η απεργία διαφόρων εργαζομένων αποτελεί μια έκφραση του γενικότερου κλίματος αναβρασμού και ανάγκης αντίστασης στην καταπίεση και την ανελευθερία. Οι απεργιακές κινητοποιήσεις κλιμακώνονται κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου.

Αρχές Νοέμβρη 1973 το μνημόσυνο για τον Γεώργιο Παπανδρέου μετατρέπεται σε μεγάλη διαδήλωση ενάντια στη Χούντα, που λήγει με ξυλοδαρμούς και συλλήψεις. Στις 14 Νοέμβρη οι φοιτητές στο Πολυτεχνείο προχωρούν σε κατάληψη. Συνθήματα όπως "Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία", "Λαέ σπάσε τις αλυσίδες", "Έξω αι ΗΠΑ", "Κάτω η Χούντα", γράφονται σε πανό και εκπέμπονται από τον ερασιτεχνικό ραδιοφωνικό πομπό των φοιτητών. Πολλές χιλιάδες πολιτών έχουν συγκεντρωθεί στο Πολυτεχνείο και ο δικτάτωρ Γεώργιος Παπαδόπουλος δίνει εντολή να κατεβούν τα τανκς στην Αθήνα.

Στις τρεις το πρωί, ξημέρωμα Σαββάτου, 17 Νοέμβρη 1973, το τανκς γκρεμίζει την είσοδο του Πολυτεχνείου και στρατιώτες, αστυνομικοί, μυστικοί αστυνομικοί και οπλισμένοι παρακρατικοί εισβάλουν στο Πολυτεχνείο. Χιλιάδες άνθρωποι συνελλήφθησαν και βασανίστηκαν μα το μήνυμα είχε περάσει, οι μέρες της Χούντας ήταν μετρημένες.

Η 17η Νοεμβρίου 1973 ήταν το σημείο καμπής της δικτατορίας του '67. Μολονότι δεν μπορούμε να πούμε ότι οι φοιτητές έριξαν την δικτατορία, η έντονη και επίμονη αντίδραση, η διαφορετική φωνή που ακούστηκε μέσα από το Πολυτεχνείο, και νωρίτερα μέσα από την κατάληψη της Νομικής, ταρακούνησε την Χούντα στα σαθρά της θεμέλια.

Ακολούθησε το 1974 η Κύπρος και το αποτυχημένο πραξικόπημα. Η "εγγυήτρια" Τουρκία εισβάλει στην Κύπρο για την "προστασία" των Τουρκοκυπρίων, η αποτυχία και η αναποτελεσματικότητα των Ελληνικών και Ελληνοκυπριακών δυνάμεων είχε σαν αποτέλεσμα η Τουρκία να καταλάβει σχεδόν την μισή Κύπρο (το σύνολο σχεδόν των πεδιάδων του νησιού). Είχαν προηγηθεί το 1964 και το 1967 τουρκικές απειλές για εισβολή στο νησί, οι οποίες δεν είχαν πραγματοποιηθεί δίνουν τροφή στα σενάρια ότι η Ελλάδα είχε δεχτεί πιέσεις να μην αντιδράσει πιο δυναμικά το 1974. Από την άλλη δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε το γεγονός ότι οι χουντικοί δίσταζαν να δώσουν όπλα στους επιστρατευμένους και δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που έφεδροι επιτεθήκαν σε ΕΣΑτζήδες.

Ο Ιωαννίδης, που μετά το Πολυτεχνείο ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο, εξαφανίζεται, όπως και οι περισσότεροι που αποτελούσαν την χουντική κυβέρνηση, και οι αρχηγοί του ελληνικού στρατού με επικεφαλής τον Γκιζίκη αποφασίζουν, μπροστά στο αδιέξοδο που έχουν βρεθεί και υπό την πίεση των ευθυνών για το Κυπριακό, να επαναφέρουν την δημοκρατία. Ο Καραμανλής καλείται από το Παρίσι για να σχηματίσει κυβέρνηση εθνικής ενότητας και η Επταετία της Χούντας κλείνει οριστικά στις 24 Ιουλίου 1974. Η πολιτική περίοδος που ακολουθεί ονομάζεται και Μεταπολίτευση ή Μεταπολιτευτική Δημοκρατία.