ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ. Ο ΚΑΚΟΣ ΔΑΙΜΟΝΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ; (ΜΕΡΟΣ Β΄)

Σε προηγούμενη ανάρτηση δημοσιεύθηκε το Α΄ Μέρος της συμμετοχής μου στο δημόσιο διάλογο σχετικά με την Δημόσια Διοίκηση στην Ελλάδα.

Η εργασία αυτή είναι χωρισμένη σε τέσσερα Κεφάλαια και θα παρουσιασθεί τμηματικά, γιατί ένα blog δεν είναι χώρο συνεδρίου. Στην προηγούμενη ανάρτηση (ΕΔΩ) παρουσιάσθηκε το Α΄ ΜΕΡΟΣ, που περιλαμβάνει την ΕΙΣΑΓΩΓΗ και το Κεφάλαιο με τίτλο ΠΩΣ ΟΡΓΑΝΩΘΗΚΕ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΗΜΕΡΑ Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ. Σήμερα ακολουθεί το Β΄ ΜΕΡΟΣ με τα Κεφάλαια με τίτλο ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ και ΠΡΟΣ ΕΝΑΝ ΝΕΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ.

Εννοείται πως είναι δεκτές παρατηρήσεις, διορθώσεις, προτάσεις, ακόμη και αντιρρήσεις, διαφωνίες και αντίθετες σκέψεις, όχι, όμως «αφορισμοί» και ύβρεις.

(Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το κείμενο ΕΔΩ)

ΜΕΡΟΣ Β΄

4. ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ

Οι Κυβερνήσεις των τριών τελευταίων ετών, με βάση και το Μνημόνιο, προχώρησαν σε ορισμένες αλλαγές στον Δημόσιο Τομέα. Αλλαγές, όμως, οι οποίες δεν εντάσσονταν σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αναδιάρθρωσης του Δημόσιου, αλλά ικανοποιούσαν ένα και μοναδικό στόχο, αυτόν της δημοσιονομικής προσαρμογής. Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος ήσαν οι οριζόντιες περικοπές των μισθών των Δημοσίων υπαλλήλων, μέσα από ένα, δήθεν, Ενιαίο Μισθολόγιο («Φτωχολόγιο»). Και λέω «δήθεν», αφού ούτε «Ενιαίο» ήταν, ούτε «Μισθολόγιο».

«Ενιαίο» δεν ήταν αφού αφ΄ ενός μεν εξαιρέθηκαν δεκάδες κλάδοι Δημοσίων υπαλλήλων (Υπάλληλοι της Βουλής, Ειδικά Μισθολόγια κ.λπ.), αφ΄ ετέρου δε η οριζόντια περικοπή δεν δημιουργεί ισότητα, αλλά απλά επιτείνει την αδικία.

«Μισθολόγιο» δεν ήταν, αν λάβουμε υπόψη ότι η έννοια του μισθού είναι η αμοιβή για παρεχόμενη εργασία. Συνεπώς όταν μειώνεις δραστικά την αμοιβή για την ίδια εργασία, δεν μπορείς να μιλάς για «μισθό», αλλά για «βοήθημα».

Πέρα από αυτό, μια μεγάλη κατηγορία Δημοσίων υπαλλήλων, αυτών της Μέσης Εκπαίδευσης, οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία των Δημοσίων υπαλλήλων σφαγιάσθηκε τόσο σε επίπεδο κατάταξης (Βαθμολόγιο) όσο και σε επίπεδο αμοιβής. Κι αυτό γιατί ενώ, ορθά, πριμοδοτήθηκαν οι πτυχιούχοι Δημόσιοι υπάλληλοι, δεν ελήφθη μέριμνα για την σταδιακή προσαρμογή των αμοιβών των υπαλλήλων Μέσης Εκπαίδευσης, λαμβάνοντας υπόψη τα χρόνια υπηρεσίας τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα: Πτυχιούχος υπάλληλος με 4 χρόνια υπηρεσίας λαμβάνει βασικό μισθό 1.250 €, ενώ υπάλληλος Μέσης Εκπαίδευσης με 27 χρόνια υπηρεσίας λαμβάνει μισθό 1.350 €. Δηλαδή 23 χρόνια υπηρεσίας (27-4=23) «αποτιμώνται» με 100 € (!). Αυτό το γεγονός, όπως ήταν φυσικό, δημιούργησε μια κατάσταση «αντιπαλότητας» ανάμεσα στους υπαλλήλους, με αρνητικές συνέπειες στην παραγωγικότητα. Κάτι που ο νομοθέτης δεν είχε προβλέψει, αφού, όπως προειπώθηκε, στόχος του ήταν όχι η βελτίωση του Δημόσιου, αλλά η εξοικονόμηση πόρων.

Παράλληλα, ενώ υπάρχουν δεκάδες Δημόσιοι Οργανισμοί σχεδόν άνευ αντικειμένου, έκλεισαν μόνο ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας και η Εργατική Εστία, οι οποίοι ήσαν, σχεδόν, οι μόνοι που δεν επιβάρυναν τον Κρατικό Προϋπολογισμό, αφού η λειτουργία τους χρηματοδοτούνταν από τις εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών και είχαν αντικείμενο. Είχαν, όμως ένα τεράστιο αποθεματικό, το οποίο πέρασε στα κρατικά ταμεία. Άρα ο στόχος προφανής. Όχι η εύρυθμη λειτουργία του Δημοσίου, αλλά η λεηλασία των χρημάτων των εργαζομένων και των εργοδοτών. Εξακολουθούν, παρ΄ όλα αυτά, να λειτουργούν Οργανισμοί του Δημοσίου, οι οποίοι δεν παράγουν, ενώ, παράλληλα, υπάρχουν υπηρεσίες του Δημοσίου που το αντικείμενό τους έχει να κάνει με την εξυπηρέτηση του πολίτη και υπολειτουργούν, λόγω έλλειψης προσωπικού.

Συνεπώς οι μέχρι σήμερα παρεμβάσεις, ούτε στο ελάχιστο δεν συνέβαλαν στην αναδιοργάνωση και αναβάθμιση του Δημόσιου Τομέα.

5. ΠΡΟΣ ΕΝΑΝ ΝΕΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ

Πως, όμως, μπορεί να αναδιοργανωθεί ο Δημόσιος Τομέας, αφού είναι αδύνατο να ξεκινήσουμε από το «σημείο μηδέν», αλλά πρέπει οι όποιες αλλαγές να γίνουν «εν λειτουργία»;

            Κατ΄ αρχήν η «θεραπεία σοκ» αντικειμενικά, δεν μπορεί να αποτελέσει την λύση.  Κι αυτό γιατί θα προκαλέσει μια άνευ προηγούμενου αναστάτωση, με αρνητικότατα αποτελέσματα, ιδιαίτερα στην παρούσα συγκυρία. Απαιτείται σταδιακή αναμόρφωση, βασισμένη σε ένα Εθνικό Σχέδιο που θα συμφωνηθεί από όλες (ή έστω τις περισσότερες) πολιτικές δυνάμεις και θα αποτελεί πολιτική δέσμευση της εκάστοτε Κυβέρνησης.

Η λύση, πάλι, της δραστικής συρρίκνωσης του Δημόσιου Τομέα και η μεταφορά αρμοδιοτήτων του στον ιδιωτικό τομέα, για δήθεν, μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, που αποτελεί κεντρικό ιδεολόγημα του νεοφιλελευθερισμού, θα είναι απόλυτα καταστροφική. Σε μια Χώρα που ο ιδιωτικός τομέας στηρίζεται, στην ουσία, στην διαπλοκή με το σύστημα διακυβέρνησης (κι αναφέρομαι στους μεγαλοεπιχειρηματίες κι όχι στην μικρή και μεσαία επιχείρηση), είναι αδύνατον να υπηρετηθεί το δημόσιο συμφέρον μέσα από εταιρίες που θα συσταθούν από τους ίδιους.

Με δεδομένο ότι το κύριο πρόβλημα, ίσως και το καθοριστικό για την οικονομική κρίση, είναι η φοροδιαφυγή και η εισφοροδιαφυγή, δεν είναι δυνατόν να καταστήσεις ελεγκτές τους ελεγχόμενους, αφού – είναι πλέον διαπιστωμένο- ότι η μεγαλοαστική τάξη φοροδιαφεύγει και εισφοροδιαφεύγει. Η λογική «να βάλεις τον λύκο να φυλάει τα πρόβατα» ποτέ δεν είχε θετικό αποτέλεσμα.

Κι αν μιλάμε σήμερα για «διαφθορά στο Δημόσιο», όταν – υποτίθεται- υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου, φαντάζεται κανείς τι θα γίνει αν αυτή διαδικασία ξεφύγει από τον κρατικό έλεγχο και περάσει σε «εταιρίες», που έτσι κι αλλιώς, είναι μη ελεγχόμενες.

Το αποτέλεσμα είναι δεδομένο ότι θα είναι μια άνευ προηγουμένου «επίθεση» στα συνήθη υποζύγια τους μικρούς και τους μεσαίους απ΄ την μια μεριά και ένας φορολογικός και ασφαλιστικός «παράδεισος» των μεγάλων.

Κι αν τα παραπάνω δεν αποτελούν λύση τότε τι άλλο μπορεί να γίνει;

Όπως προειπώθηκε η μόνη λύση είναι η διαμόρφωση ενός «Εθνικού Σχεδίου Αναμόρφωσης της Δημόσιας Διοίκησης». Ένα Σχέδιο που – κατά την άποψή μας -  θα πρέπει να περιλαμβάνει τους εξής άξονες:

• Καθορισμός της φιλοσοφίας της Δημόσιας Διοίκησης
• Ανασχεδιασμός της Δημόσιας Διοίκησης
• Καθορισμός αρμοδιοτήτων, αποφυγή των επικαλύψεων και απλοποίηση διαδικασιών
• Μηχανογραφικός εξοπλισμός και ηλεκτρονική διασύνδεση ολόκληρου του Δημόσιου Τομέα.
• Σύστημα πιστοποίησης των Δημόσιων Υπηρεσιών, κοινωνικού ελέγχου και συνεχούς αξιολόγησης των παρεχομένων υπηρεσιών.
• Σύστημα κατάρτισης, επιμόρφωσης και αξιολόγησης των Δημοσίων υπαλλήλων.
• Στοχοθεσία με αντικειμενικά κριτήρια, σε ρεαλιστική βάση και αντίστοιχη επιβράβευση.
• Τοποθέτηση στις Διοικήσεις των Οργανισμών του Κράτους «μάνατζερς» με συγκεκριμένη θητεία και έλεγχος αποτελεσμάτων.

Αν και δεν χρειάζονται ιδιαίτερη ανάλυση οι άξονες αυτοί, συνοπτικά θα μπορούσαν να ειπωθούν ορισμένα πράγματα, πάνω σ΄ αυτούς.

 Καθορισμός της φιλοσοφίας της Δημόσιας Διοίκησης

Τι Δημόσια Διοίκηση θέλουμε; Ποιους να υπηρετεί; Θέλουμε απλά να αποτελεί τον «κρατικό μηχανισμό», ή μια δυναμική «μηχανή» η οποία θα μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στην προώθηση της ανάπτυξης, στηρίζοντας τα δυναμικά τμήματα της κοινωνίας;

Ανασχεδιασμός της Δημόσιας Διοίκησης

Κατάργηση της πληθώρας των «οργανισμών». Δημιουργία «Κύκλων» στενά διασυνδεδεμένων υπηρεσιών (Οικονομικός Κύκλος, Κοινωνικός κύκλος κ.λπ.) με συγκεκριμένη στόχευση. Διατήρηση του επιτελικού ρόλου των Υπουργείων και παροχή αυτονομίας στις αποκεντρωμένες υπηρεσίες.

Καθορισμός αρμοδιοτήτων, αποφυγή των επικαλύψεων και απλοποίηση διαδικασιών.

Νομίζω εδώ δεν χρειάζεται να ειπωθούν περισσότερα πράγματα Πρόκειται για τα αυτονόητα, τα οποία δεν καταφέραμε μέχρι σήμερα να υλοποιήσουμε.

Μηχανογραφικός εξοπλισμός και ηλεκτρονική διασύνδεση ολόκληρου του Δημόσιου Τομέα.

Στην «εποχή της πληροφορίας» αποτελεί φοβερή καθυστέρηση, η μη ύπαρξη ενός ολοκληρωμένου ηλεκτρονικού συστήματος της Δημόσιας Διοίκησης, απόλυτα διασυνδεδεμένου και αλληλοσυμπληρούμενου. Είναι αδιανόητο να μην είναι δυνατόν σε πραγματικό χρόνο να διαστρώνονται τα στοιχεία που υπάρχουν στα αρχεία των διαφόρων υπηρεσιών του Δημοσίου. Εκτός αν οι διοικούντες είναι οπαδοί των θεωριών συνομωσίας περί «σφραγίδας του Αντίχριστου» και άλλων γραφικών θρησκοληπτικών ιδεολογημάτων.

Επιπλέον με μηχανολογικό εξοπλισμό της «εποχής των σπηλαίων» και το καλύτερο ηλεκτρονικό σύστημα είναι αδύνατον να λειτουργήσει. Η επένδυση στην υλικοτεχνική υποδομή δεν είναι αντιπαραγωγική– όπως θεωρούν κάποιοι- αλλά απόλυτα παραγωγική. Και παράλληλα συμβάλλει τα μέγιστα στην γρήγορη και αποτελεσματική εξυπηρέτηση του πολίτη.

Σύστημα πιστοποίησης των Δημόσιων Υπηρεσιών, κοινωνικού ελέγχου και συνεχούς αξιολόγησης των παρεχομένων υπηρεσιών.

Όταν και η πιο μικρή εταιρία διαθέτει ISO δεν είναι δυνατόν η Δημόσια Διοίκηση να μην διαθέτει πιστοποίηση. Μέσω αυτής θα μπορεί να κριθεί και η αποτελεσματικότητα των Διοικήσεων και των «μάνατζερς». Απ΄ την άλλη είναι απαραίτητη η δημιουργία θεσμών κοινωνικού ελέγχου του Δημόσιου Τομέα. Οι χρήστες των υπηρεσιών θα πρέπει να αξιολογούν σε συνεχή βάση την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών και την επάρκεια του προσωπικού. Μ΄ αυτόν τον τρόπο – και μ΄ αυτόν τον τρόπο- θα επιτευχθεί η αποκοπή του «ομφάλιου λώρου» που συνδέει την Δημόσια Διοίκηση με τους πολιτικούς.

Σύστημα κατάρτισης, επιμόρφωσης και αξιολόγησης των Δημοσίων υπαλλήλων.

Μέσα σε έναν κόσμο που συνεχώς εξελίσσεται, δεν μπορεί οι Δημόσιοι υπάλληλοι να παραμένουν στάσιμοι. Είναι απαραίτητη η συνεχής κατάρτιση και η επιμόρφωσή τους πάνω στα νέα δεδομένα, που κάθε φορά προκύπτουν, έτσι ώστε να οι γνώσεις τους να ανταποκρίνονται στα συνεχώς εξελισσόμενα νομικά, κοινωνικά και εργασιακά δεδομένα.

 Η αξιολόγησή τους θα πρέπει να είναι αυστηρή μεν, αλλά αντικειμενική. Ας είναι όλοι βέβαιοι ότι κανένας υπεύθυνος Δημόσιος υπάλληλος δεν φοβάται την αξιολόγηση. Φοβάται, όμως και πολύ μάλιστα, την μη αντικειμενική αξιολόγηση.

Στοχοθεσία με αντικειμενικά κριτήρια, σε ρεαλιστική βάση και αντίστοιχη επιβράβευση.

Η ισοπεδωτική λογική που επικρατεί στην Δημόσια Διοίκηση πρέπει, επιτέλους, να εκλείψει. Η Δημόσια Διοίκηση δεν μπορεί να είναι μια «σούπα» πελαγοδρομούντων υπαλλήλων. Απαιτούνται συγκεκριμένοι στόχοι, όχι φυσικά εξωπραγματικοί με «σκοπό» να μην μπορούν να επιτευχθούν, αλλά ρεαλιστικοί και – κυρίως- ελέγξιμοι.  Μέσα από την επιβράβευση της επίτευξης των στόχων δημιουργείται το κίνητρο αυξημένης απόδοσης και υπεύθυνης εργασίας, που είναι το ζητούμενο σήμερα.

Τοποθέτηση στις Διοικήσεις των Οργανισμών του Κράτους «μάνατζερς» με συγκεκριμένη θητεία και έλεγχο αποτελεσμάτων.

Η συνήθη πρακτική της τοποθέτησης στις Διοικήσεις των Δημόσιων οργανισμών αποτυχημένων υποψήφιων βουλευτών, ή ανθρώπων του «περίγυρου» των υπουργών, δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο. Η παλιά αντίληψη ότι «οι Διοικητές χαράζουν πολιτική» είναι πέρα από αναχρονιστική και λαθεμένη. Πολιτική χαράζουν οι Υπουργοί και η Κυβέρνηση. Οι Διοικήσεις υλοποιούν αυτήν την πολιτική. Συνεπώς αυτό που χρειάζεται είναι άνθρωποι με γνώσεις, εμπειρία και όρεξη για δουλειά. Πάντα με συγκεκριμένη θητεία και – κυρίως- με έλεγχο των αποτελεσμάτων. Κι εδώ δεν θα πρέπει να υπάρχει «οίκτος». Όποιος απέτυχε απομακρύνεται άμεσα.

Μέσα από την  εμπειρία μου έτσι βλέπω μια σύγχρονη Δημόσια Διοίκηση, στην υπηρεσία του πολίτη και κινητήριο μοχλό ανάπτυξης. Κι αν από κάποιους θεωρηθεί ερασιτεχνική προσέγγιση, ίσως δεν θα έχουν άδικο. Αλλά σίγουρα αυτές οι σκέψεις δεν πηγάζουν από συμφέρον, σκοπιμότητες, ιδεολογήματα, ή «άνωθεν εντολές», αλλά από την ειλικρινή πρόθεσή μου να συμβάλλω στην κατανόηση της αναγκαιότητας για άμεσες και αποτελεσματικές παρεμβάσεις στην Δημόσια Διοίκηση. Και οι προτάσεις μου δεν προέκυψαν είτε από μηχανική μεταφορά μοντέλων άλλων Χωρών, με διαφορετική κουλτούρα και ιδιοσυγκρασία, είτε από θεωρητικές προσεγγίσεις, αλλά είναι βγαλμένες μέσα από το «καμίνι» της καθημερινής εργασίας σε μάχιμη μονάδα της Δημόσιας Διοίκησης. Εκεί που καθημερινά δοκιμάζεται τόσο ο θεσμός, όσο και ο κάθε υπάλληλος.

ΓΙΩΡΓΟΣ Π. ΚΟΛΛΙΑΣ

Διοικητικός υπάλληλος του Ι.Κ.Α. – Ε.Τ.Α.Μ.